यति बेला वाणिज्य बैंकहरुमा ब्याज युद्ध चलेको छ भन्दा अब फरक पर्दैन । ब्याज युद्धले अनुत्पादक क्षेत्रमा कर्जा तीव्ररुपमा विस्तार भएको भेटिएको छ । यसले अर्थतन्त्रमा थप संकट पैदा गर्ने प्रायः निश्चित देखिन्छ भन्दा अब चाहि फरक पर्दैन । अनुत्पादक क्षेत्रको कर्जा विस्तारले बैंकका ग्राहक खुशी पक्कै होलान् तर, निकट भविष्यमा यसले नेपालकै अर्थतन्त्रमा संकट देखापर्ने प्रायः निश्चित देखिन्छ । हेक्का होस् ।
निक्षेप सस्तिएर अहिले आधार दर त घटिरहेकै छ, ग्राहक लोभ्याउन बैंकहरूले प्रिमियम दर पनि तल झारिरहेका छन् । एक पटक घटाएको प्रिमियम पुनः बढाउन निक्कै गाह्रो छ । आत्मघाती बाटोमा बैंकहरु हिँड्दा तत्काललाई ग्राहकलाई केही लाभ देखिन्छ तर पुनः तरलता अभावले आधार दर बढेर महँगो ब्याजको चक्रमा फस्दा ग्राहक र अर्थतन्त्र संकटमा पुग्ने देखिन्छ । अहिले बैंकहरू प्रिमियम घटाउँदै, लगभग शून्यको नजिक पु¥याएर प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् । ‘यस्तो प्रवृत्तिले ऋणको माग बढाएर अल्पकालीन लाभ त ल्याउन सक्छ, तर दीर्घकालीन रूपमा बैंकहरूको नाफामा ठूलो कटौती हुने सम्भावना देखिन्छ । ब्याज दर घट्दासमेत नयाँ ऋणको माग आइरहेको छैन । त्यही भएर बैंकहरु एउटाले अर्कोको बिजनेस खोस्न अनेक दाउपेच लगाइरहेका छन् ।
आत्मघाती बाटोमा बैंकहरु हिँड्दा तत्काललाई ग्राहकलाई केही लाभ देखिन्छ तर पुनः तरलता अभावले आधार दर बढेर महँगो ब्याजको चक्रमा फस्दा ग्राहक र अर्थतन्त्र संकटमा पुग्ने देखिन्छ । अहिले बैंकहरू प्रिमियम घटाउँदै, लगभग शून्यको नजिक पु¥याएर प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् । ‘यस्तो प्रवृत्तिले ऋणको माग बढाएर अल्पकालीन लाभ त ल्याउन सक्छ, तर दीर्घकालीन रूपमा बैंकहरूको नाफामा ठूलो कटौती हुने सम्भावना देखिन्छ ।
तत्काललाई निक्षेपको लागत कम गर्न जसरी ऋणको कृत्रिम माग सृजना गर्न खोजिँदैछ भन्दा फरक पर्दैन । भनिन्छ विगत केही वर्षदेखिको प्रवृत्ति हेर्दा, जब–जब निक्षेपसँगै ऋणको ब्याज घट्न थाल्छ, अनि ऋणको माग अनुत्पादक क्षेत्रमा बढ्न थाल्छ । बैंकहरु लागत कम गर्न ती क्षेत्रमा सजिलै जान्छ । त्यसपछि ऋणको माग विस्तार भएर तरलता अभाव हुन्छ । लगानी भएको ऋण अनुत्पादक क्षेत्रमा जाने भएकाले त्यसले अर्थतन्त्र बढाउन मद्दत गर्दैन । अनि फेरि तरलता अभाव र ब्याजका दर वृद्धिको चक्रमा अर्थतन्त्र संकटमा फस्ने देखिन्छ ।
‘बैंकहरु संयमित हुन सकेनन् भने त्यही चक्र पुनः सुरु हुने देखिन्छ । जब बैंकहरू ब्याज दर घटाएर आक्रामक प्रतिस्पर्धामा लाग्छन्, तिनीहरूले अल्पकालीन लाभ त लिन सक्छन्, तर लामो समयसम्म यस्तो गतिविधिले संस्थाहरूलाई कमजोर बनाउँछ । यसले अर्को समस्याको सृजना हुन्छ । गभर्नर साब हेक्का होस् । अब प्रस्टै देखिन्छ । यसरी सस्तो ऋणको मोहले बैंकहरूको आयमा गिरावट ल्याउँदै छ । यसको प्रत्यक्ष असर बैंकहरुको दीर्घकालीन स्थायित्वमा पर्न देखिन्छ । चार प्रतिशतसम्म लिन पाइने स्प्रेड दर (कर्जामा लिने र निक्षेपमा दिने ब्याजको अन्तर) पनि निरन्तर घटिरहेको भेटिएको छ भन्दा फरक पर्दैन । ‘अल्पकालीन फाइदाका लागि दीर्घकालीन स्थिरतासँग सम्झौता गर्नु भनेको आर्थिक असफलताको सूत्र हो । ‘आगामी दिन अझ चुनौतीपूर्ण बन्दै गएको छ । बैंकहरु असफलतातर्फ उन्मुख भइरहेको भेटिएको छ । गभर्नर साब हेक्का होस् । सचेत भया ।
