कोरोना संकटको कारण अमेरिकामा बेरोजगारी अचानक बढेको छ । अमेरिकामा पछिल्लो साता ३० लाख नागरिकले बेरोजगारीको सूचिमा दर्ता गराएका छन् ।

अमेरिकाका श्रम विभागको तथ्यांक अनुसार यती ठूलो संख्यामा अहिलेसम्म कसैलेपनि बेरोजगारी भएको तथ्यांक सूचिकृत गरेका छन् ।
सन् १९८२ मा सबैभन्दा बढी संख्यामा अमेरिकामा बेरोजगार भएका थिए । त्यो बेला त्यो संख्या ६ लाख ९५ हजार थियो । बुधबार राती अमेरिकाका संसद्ले २ ट्रिलियन अमेरिकी डलरको राहत प्याकेजको घोषणा गरेका छन् ।

अमेरिकामा कोरोना संकटको कारण रेष्टुरेन्ट,बार,सिनेमा,होटल,जिम बन्द गरिएका छन् । कार उत्पादक कम्पनीले उत्पादन रोकेका छन् भने हवाई सेवा समेत सीमित गरिएको छ ।

गत फेब्रुअरीमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले सम्बोधनको क्रममा नोकरीको संख्या बढेको र गरीबीको संख्या घटेको तथा अपराध दरमा कमी आएको तथा जनतामा आत्मविश्वास बढेको बताएका थिए ।

ट्रम्प अमेरिकामा २१.४४ ट्रिलियन डलरको अर्थव्यवस्थालाई लिएर धेरै नै उत्साहित थिए । चीनको १४.३ ट्रिलियन अमेरिकी डलरको अर्थव्यवस्था छ । भारतको २.८ ट्रिलियन डलरको अर्थव्यवस्था रहेको छ । त्यो समर्य ककोरोना भाइरसको कारण चीनमा मृत्यु हुनेको संख्या ५ सय पुगेको थियो भने हजारौ चिनियाँ नागरिक कोरोनाको संक्रमण हुँदा अमेरिकामा गम्भिर अवस्था देखिएको थिएन ।

अहिले कोरोनाको सबैभन्दा बढी संक्रमित अमेरिकामा बढी छन् । त्यो बेला अमेरिकी सेयर बजारले नयाँ उचाइ छोएको थियो भने बेरोजगारी दर ३.६ प्रतिशत थियो । जुन ५० वर्षकै न्यूनतम स्तरमा थियो ।

अमेरिकाले चीनसँग आफ्नो २ सय अर्ब डलरको सम्झौता गरेको थियो । बौद्धिक सम्पत्ता कानूनलाई बलियो बनाएको थियो ।

तर,डेढ महिनामा अवस्था निकै नै फरक देखिएको छ । अमेरिकामा मृत्यु हुनेको संख्या १ हजार नाघेको छ भने संक्रमितको संख्या पनि विश्वमा सबैभन्दा बढी छ । र बढ्दो क्रममा रहेको छ ।

व्यापार,स्कुल,खेलकुदा आयोजना सबै बन्द छ । आर्थिक गतिविधिलाई रोक लगाएको छ । स्टक मार्केटको अवस्था निकै नै खराब छ । सडक खाली छ ।

अर्थव्यवस्था धरासायी भएको कुरा चलेको छ । लगानीकर्ता रे डेलियोले सीएनबीसीसँगको अन्तरवार्तामा भनेका छन्,‘जे भएको छ,हाम्रो जिन्दगीमा कहिलेपनि भएको थिएन,’

रे डेलियोको अनुसार अमेरिकाले कोरोना भाइरसको कारण करिब ४ ट्रिलियन डलर घाटा हुने सम्भावना छ र धेरै व्यक्ति बर्बाद हुने छन्।

रोजगार वेबसाइट क्यारियर बिल्डर द्धारा २०१७ सर्वेक्षण अनुसार अमेरिकी ७८ प्रतिशत कामदारहरू उनीहरूको आवश्यकताको लागि हरेक महिना पाउने भुक्तानीमा निर्भर छन्। प्रत्येक चार मध्ये एक कामदारले प्रत्येक महिना कुनै पनि प्रकारको पैसा बचत गर्दैनन् ।

यस सर्वेक्षण अनुसार प्रत्येक चार मध्ये तीन जना कामदार ऋणमा डुबेका छन् र दैनिक ज्याला मजदुर आधा भन्दा बढीले आफ्नो आवश्यकता पूरा गर्न एक भन्दा बढी काम गर्छन्।

तर यदि हामी केहि ठूला बैंक र संस्थाहरूमा विश्वास गर्छौं भने आउँदो दिनमा अर्थव्यवस्थामा सम्भावित असर एकदम डरलाग्दो छ।

गोल्डम्यान सैक्सका अर्थशास्त्रीहरूले मन्दीको पूर्वानुमान गरेका छन्। पहिलो क्वाटरमा जीडीपीमा छ प्रतिशतको गिरावट पछि, दोस्रो क्वाटरमा २४ प्रतिशतको ठूलो गिरावट आउने अपेक्षा गरिएको छ।

यी तथ्यांकहरू ज्यादै चिन्ताजनक छन्।

बैंकिंक क्षेत्रका प्रमुख कम्पनी जेपी मोर्गनले एक विश्लेषणमा भनेका छन्, ‘पहिलो क्वाटरमा चार प्रतिशत पछि अमेरिकी अर्थतन्त्र दोस्रो क्वाटरमा १४ प्रतिशतले गिरावट आएको छ ।’

जेपी मोर्गनका मुख्य अर्थशास्त्री माइकल फिरोलीले गरेको अनुमान अनुसार अमेरिकामा रोजगारी खोज्नेहरूको संख्या शुरुआती हप्तामा चार लाख पार गर्ने भइरहेको छ।

स्विजरल्याण्डको लगानीकर्ता कम्पनी यूबीएसका अनुसार दोस्रो त्रैमासिकमा अमेरिकी अर्थतन्त्रमा ठूलो गिरावट आउने छ, जबकि पहिलो आधामा कोरोना भाइरसको गहिरो मन्दी छ।

स्ष्ट रूपमा, अर्थव्यवस्था मा भएको गिरावटले रोजगारीमा प्रत्यक्ष असर पार्नेछ। बैंक अफ अमेरिकाको अनुमानका अनुसार बेरोजगारी दर दुई गुणा हुने छ र हरेक महिना करिब १० लाख रोजगारी गुमाउनुपर्नेछ। विश्लेषण कम्पनी अक्सफोर्ड इकोनोमिक्सको अनुमान छ कि भ्रमण रद्द भएको कारण करिब ४६ लाख रोजगारी गुम्ने छ ।

उक्त रिपोर्टका अनुसार यस वर्ष ३५५ अर्ब डलर खर्च हुन नसक्ने भएकाले यात्रा रद्द भएको छ। फलस्वरूप यसले अमेरिकी अर्थव्यवस्थामा ८०९ अर्ब डलर घाटा निम्त्याउने छ। जुन घाटा ९र११ को घटना पछि हुनेछ। यस वस्तुको घाटा भन्दा छ गुणा बढी हुने छ ।

उक्त प्रतिवेदनमा थप भनिएको छ, ‘हामी भन्न सक्छौं कि अमेरिकाको अर्थतन्त्र यात्राको नोक्सानीको आधारमा मात्र मन्दीमा जान्छ।’ मजदुर युनियन युनाइटेड कपालु ले एक विज्ञप्ति जारी गरेको छ, ‘कोविड ९ तय सम्बन्धी प्रतिबन्ध र प्रतिबन्धका कारण हाम्रा तीन लाख सदस्यमध्ये डण् देखि ढण् ० प्रतिशत अनिश्चित समयको लागि खेर गएका छन।’

रिपब्लिकन र डेमोक्रेट दुबैलाई लेखेको पत्रमा एयरलाइन्स उद्योगसँग सम्बद्ध अमेरिकाका व्यापारिक संगठन एयरलाइन्सले साढे सात लाख रोजगार बचत गर्न संसदमा वित्तीय प्याकेज पारित गर्न आग्रह गरेछ ।

तर के स्पष्ट रूपमा देख्न सकिन्छ कि वर्तमान संकट गरिब, कम आय र घरबारविहीन मानिसहरूलाई असर गर्न गइरहेको छ। यो खण्ड हो जुनसँग कुनै बीमा छैन, न त यो कुनै प्रकारको छुट्टी छ, र तिनीहरूको पहुँच बाहिर राम्रो चिकित्सा सुविधा छ।

२०१८ को एक आकलनका अनुसार अमेरिकामा करिब ३ करोड मानिससँग स्वास्थ्य बीमा छैन। यो संख्या सम्पूर्ण जनसंख्याको साढे आठ प्रतिशत हो।

यस्तो अवस्थामा र आप्रवासको आधारमा असुरक्षाको भावना बढ्छ।

कोरोना भाइरसको कारण हुने गरिबहरूमा पर्ने प्रभावका लागि तयार गरिएको ह्युमन राइट्स वाचले तयार पारेको एक रिपोर्टमा भनिएको छ, अमेरिकामा गरीबीको रेखामुनि रहेका ४ लाख मानिससँग आय आर्जन गर्न पर्याप्त बचत छैन।

उक्त रिपोर्टका अनुसार अमेरिकामा आर्थिक असमानता आय र धनको जातीय विभाजनसँग सम्बन्धित छ। करिब २१ प्रतिशत कालो मानिस र १८ प्रतिशत हिस्पैनिक मानिसहरू गरीबीको रेखामुनि बस्छन्। जबकि ८ प्रतिशत गोरा मानिसहरू मात्र गरीबीको रेखामुनि बाँच्छन्।

राष्ट्रपति ट्रम्पले भाइरसलाई ‘अदृश्य शत्रुु’ भनेर वर्णन गरेका छन्। उनले आशा व्यक्त गरे कि इस्टरमा देश पूर्ण रूपमा खुला हुनेछ र हामी राम्रा दिनहरूमा फर्किनेछौं।

अर्थव्यवस्था र रोजगारीमा नराम्रो प्रभावलाई ध्यानमा राख्दै धेरै व्यक्तिहरू विश्वास गर्दछन् कि प्रतिबन्धहरू आराम गर्नुपर्दछ र कम जोखिममा रहेका युवाहरूले काममा फर्कनु पर्छ। प्रायः वृद्ध व्यक्तिहरू यो भाइरसबाट प्रभावित भइरहेका छन्, तर मरेका र संक्रमित व्यक्तिको संख्यामा वृद्धि देखाउँदा यो सजिलो निर्णय हुनेछैन।

किनभने यो पनि विश्वास गरिन्छ कि संक्रमणको एक खराब चरण आउन बाँकी छ।

बिबिसी हिन्दीबाट अनुवाद

सम्पूर्ण विश्व नै त्रषित हुनेगरी फैलिरहेको कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) ले नेपाललाई समेत असर गरी रहेको कुरामा दुइमत छैन । अझ बढी असर असर नहोस भनि नेपाल सरकारले सात दिनको लकडाउन गरी आ–आफ्नो घरमा सुरक्षित रहन भनि रहेको छ । त्यहि अनुरुप आज ४औं दिन हो । नेपाल सरकारले मात्र सम्पुर्ण नेपालीहरुलाई सहयोग गर्न सम्भव छैन ।

त्यसैले सबै सघंसस्था तथा व्यक्तिगत रुपमा सहयोग गर्नुपर्ने देखिन्छ र यहि अवधारणाको अन्तर्गत सन्राइज बैंकले समाजिक उत्तरदायित्व वहन गरी कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) लाई मध्यनजर गर्दै नेपाल पुलिस हस्पिटल महाराजगंजमा काम गर्ने डाक्टर तथा अन्य कर्मचारीहरुलाई व्यक्तिगत सुरक्षात्मक उपकरण ६५ थान सहयोग गरेको छ । यसबाट हस्पिटलका डाक्टर तथा अन्य कर्मचारीहरुलाई रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न थप मद्घत पुग्नेछ भन्ने बैंकले विश्वास लिएको छ ।

नेपाल पुलिस प्रधान कार्यालय नक्सालमा शुक्रबार आयोजित एक कार्यक्रमका बिच बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत जनक शर्मा पौड्यालले आ.जि.पि ठाकुर प्रसाद ज्ञावालीलाई व्यक्तिगत सुरक्षात्मक उपकर हस्तान्तरण गनुभएको छ ।

बैंकले आगामी दिनमा पनि देशका विभिन्न समाजिक कार्यमा हातेमालो गर्दै जाने कुरा बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत जनक शर्मा पौड्यालले जानकारी दिनुभयो । उक्त कार्यक्रममा आ.जि.पि ठाकुर प्रसाद ज्ञावालीले यस्तो कार्यले हस्पिटललाई ठुलो राहत भएको जानकारी दिनुभयो र बैंकको उत्तोउत्तर प्रगतिको कामना गर्नुभयो ।

आइएमई ग्रुपद्वारा प्रवद्र्घित ‘आइएमई पे’ ले हाल देशको विषम परिस्थितिलाई मध्यनजर गर्दै आफ्ना सेवाग्राहीहरूको सुविधाका लागि आफ्नो मोबाइल वालेट एप– ‘आइएमई पे’ मार्फत् ‘ चार गुण सशक्त ’ नाम दिइएको नयाँ योजना प्रस्तुत गरेको छ ।
हालका लागि ‘आइएमई पे’ मोबाइल वालेट खातामा निम्न सुविधाहरू हाल प्रस्तुत गरिएको छः–

आइएमई पे सुपर वालेट प्रयोग गर्ने सेवाग्राहीहरुले यो योजनाअनुसार वालेटको ब्यालेन्समा त्रैमासिक रुपमा भुक्तानी हुने गरि ४ प्रतिशत ब्याज पाउनेछन् । यसका लागि सेवाग्राहीहरुले वालेटमा रु. १००० को न्यूनतम ब्यालेन्स राख्नु पर्नेछ । अब सेवाग्राहीहरुले विदेशबाट पठाएको रकम आइएमई पे एपभित्र रहेको रेमिटान्स थिची सजिलै मोबाइलमा प्राप्त गर्न सक्नुहुनेछ । साथै देशभरिका २५ हजारभन्दा बढी आइएमईका एजेन्टहरुबाट पनि वालेटमा रकम राख्न सकिन्छ । यसका अतिरिक्त ग्लोबल आइएमई बैक लगायत अन्य विभिन्न बैंकहरुबाट पनि वालेटमा सिधै रकम राख्न सकिन्छ । बैंक बाट वा बैंकमा रकम ट्रान्सफर गर्दा हाल कुनै शुल्क लाग्दैन । आइएमई पे वालेट प्रयोग गरिराखेका सेवाग्राहीहरुले यो सुविधाका लागि सुपरवालेटमा अपग्रेड गर्न एपबाट नै आवेदन दिन सक्ने छन् ।
आइएमई पे वालेट प्रयोग गरि सेवाग्राहीहरूले नेपाल टेलिकम, एनसेल वा स्मार्ट सेलको टप–अप अर्थात् रिचार्ज गर्दा टेलिकम कम्पनीले दिने सुविधाका अतिरिक्त आइएमई पेले थप ५ प्रतिशत क्यसब्यक प्रदान गर्ने छ्र हाल नेपाल टेलिकमले १०० प्रतिशत टक–टाइम बोनस र एनसेलले ५० प्रतिशत टक–टाइम बोनस प्रदान गरिरहेका छन् ।
योजना अनुसार कुनैपनि आइएमई पे वालेट प्रयोगकर्ताले अरु कसैलाई आइएमई पे वालेट डाउनलोड़ गर्न आमन्त्रण गर्दा ५०० रिवार्ड पोइन्ट दुवै जनाले पाउने छन् । रिवार्ड पोइन्टलाई वालेटको ब्यालेन्समा पनि परिणत गर्न सकिन्छ ।

हाल विश्वव्यापी महामारी फैलिएको अवस्थामा आइएमई पे सबैलाई डिजिटल भुक्तानी र मनी ट्रान्सफर गरी आफ्नो अत्यावश्यक वित्तीय आवश्यकता पुरा गर्न अनुरोध गर्न चाहन्छ । सेवाग्रहिहरुको आवश्यकतालाई ध्यानमा राखी आइएमई पे एप मार्फत नै भुक्तानी तथा मनि ट्रान्सफर गरि सजिलो, भरपर्दो र छरितो सेवा लिन सक्ने सुबिधा ल्याएको छ । देशको स्थिति सामान्य हुदै गएपछि नगदको आवश्यकता परेमा देसभारिका कुनै पनि नजिकको एजेन्टबाट वालेटको रकम निशुल्क निकाल्न पनि सकिन्छ । यो सुविधाले बाहिर नगई घरैबाट सेवाग्राहीहरुको आवश्यकता पुरा गर्न सहयोग पग्ने विश्वास छ ।

बीमा समितिले बिहीबार निर्देशन जारी गर्दै जीवन बीमा कम्पनीहरुलाई बीमा शुल्क संकलनका लागि रोक लगाएको छ।

कोरोना संक्रमणको अवधि तत्काल यकिन गर्न ब्यवहारिक गर्न नसकिने भएकाले बीमा शुल्क संकलनको काम चैत मसान्तसम्म रोक्न समितिले निर्देशन दिएको हो। परिस्थिति सामान्य भएपछि बिना ब्याज संकलन गर्न पनि भनेको छ।

बीमा अवधि समाप्त भएको बीमालेखको हकमा बीमितको लिखित अनुरोध (विद्युतीय माध्यमबाट प्राप्त) को आधारमा बीमालेख नवीकरण हुने ब्यवस्था गर्न पनि निर्देशन दिएको छ।

अभिकर्ता इजाजतपत्र नवीकरण गर्नका लागि बीमकमार्फत समितिको खातामा चैत मसान्तभित्र शुल्क जम्मा गरी भौचर पेस गरेमा जरिवाना नलाग्ने भएको छ। सर्भेयर नवीकरणमा पनि यही ब्यवस्था गरिएको छ।

निर्जीवन बीमकले तत्कालै उत्पन्न हुने दाबी भुक्तानीका लागि विद्युतीय माध्यममार्फत बीमितबाट यथेष्ठ प्रमाण संकलन गर्ने र अवस्था सामान्य भएपछि तुरुन्त सर्भेयर खटाइ क्षति यकिन गरी दावी भुक्तानी गर्नु पर्ने छ।