अब खल्तीमा नगद लिएर दौडने इतिहासको कुरा हुने छ। भारतको रिजर्व बैंक अफ इन्डिया(आरबीआइ)ले विशेष प्रयोगको लागि नोभेम्बर १ देखि डिजिटल रुपैयाँ (ईरुपैयाँ) को पाइलट परिक्षण सुरु गर्न लागेको छ। मंगलबार(आजदेखि )आरबीआईको आफ्नै डिजिटल मुद्रा (आरबीआई डिजिटल करन्सी) वास्तविकतामा परिणत हुँदैछ । यो डिजिटल मुद्राले कसरी काम गर्नेछ र यो आम मानिसका लागि कसरी लाभदायक साबित हुनेछ ?
भारतीय रिजर्व बैंक (आरबीआई) ले अक्टोबरको सुरुमा घोषणा गरेको थियो । यो चाँडै नै विशेष प्रयोगको लागि डिजिटल रूपी (ई–रुपैयाँ) को प्रायोगिक सुरुवात सुरु गर्नेछ। यसका लागि केन्द्रीय बैंकले २०२२ मंसिर १ गते मिति तोकेको थियो । अहिले यसलाई पाइलट प्रोजेक्टका रूपमा सुरु गरिएको छ । आरबीआईले थोक लेनदेन र सीमापार भुक्तानीका लागि आफ्नो डिजिटल मुद्रा सुरु गर्दैछ।
केन्द्रीय बैंकद्वारा जारी मुद्रा नोटको एक डिजिटल रूप हो। भारतको वित्तमन्त्री निर्मला सीतारमणले आर्थिक वर्ष २०२२–२३ देखि ब्लक चेनमा आधारित डिजिटल रुपैया ल्याउने घोषणा गरेकी थिइन्। विगतमा, केन्द्रीय बैंकले यो भनेको थियो । आरबीआई डिजिटल रुपयाको उद्देश्य मुद्राको विद्यमान रूपहरू प्रतिस्थापन गर्नुको सट्टा डिजिटल मुद्राको पूरक हो ।
आरबीआईद्वारा पहिले बाहिर ल्याइएको जानकारी अनुसार, डिजिटल रुपैयाँ भुक्तानीको माध्यम हुनेछ । जुन सबै नागरिक, व्यवसाय, सरकार र अन्यलाई कानूनी टेन्डरको रूपमा जारी गरिनेछ। यसको मूल्य सुरक्षित स्टोरको कानूनी टेन्डर नोट (हालको मुद्रा) बराबर हुनेछ। आफूसँग नगद राख्न आवश्यक पर्दैन, वा यसलाई राख्नु आवश्यक पर्दैन।
मोबाइल वालेटमा ई–रुपैया राख्न सकिने छ। यस बाहेक प्रयोगकर्ताहरूले यसलाई सजिलै बैंकको पैसा र नगदमा रूपान्तरण गर्न सक्नेछन्। सबैभन्दा ठूलो कुरा यो हो यो डिजिटल रुपैयाको सर्कुलेशन पूर्णतया भारतीय रिजर्व बैंकको नियन्त्रणमा हुनेछ। डिजिटल मुद्रा लागू भएसँगै सरकारसँग सर्वसाधारणको कारोबार र व्यापारको लागत घट्ने छ । तर, यो डिजिटल मुद्रा लागू भएसँगै देशको विद्यमान भुक्तानी प्रणालीमा कुनै परिवर्तन हुने छैन ।
यो डिजिटल मुद्राको लागी कसैलाई भुक्तान गर्नको लागी प्रयोग गर्न सकिन्छ। बैंक खातामा इलेक्ट्रोनिक फारम हुनेछन र मुद्रा नोटहरूसँग पनि साट्न सकिन्छ। जसरी बैंक खाताको ब्यालेन्स अनलाइन मोबाइल वालेट वा अन्य माध्यममा पठाउन सकिन्छ ।
