ओम शिवम पाइप्स एण्ड फिटिङ्स तथा मेरीगोल्ड फर्निचर अन्तर्गतको लक्ष्मी टेक्नोप्लास्ट लिमिटेडले जेनजी प्रदर्शनका क्रममा तहसनहस भएका संरचना बनाउन सहयोग गर्ने भएको छ। कम्पनीले आगामी ३ महिनासम्मको आफ्नो कूल बिक्री रकमको १ प्रतिशत ‘राष्ट्र पुनर्निर्माण’ का लागि भन्दै समर्पण गर्ने निर्णय गरेको हो।

‘हाम्रा संरचना हामी आफैं बनाउँछौं’ भन्ने नेपालको राष्ट्रिय नारालाई आत्मसात गर्दै कम्पनीले आफ्नो उत्पादनको बिक्रीबाट प्राप्त रकमको एक अंश पुनर्निर्माणमा खर्च गर्न लागेको हो। यसमार्फत क्षतिग्रस्त संरचनाको पुनःनिर्माणसँगै देशभर आत्मनिर्भरता, एकता र सकारात्मक ऊर्जा फैलिने विश्वास रहेको कम्पनीका प्रबन्ध निर्देशक श्री अञ्जनी नन्दन मारुले बताए।

‘यो हाम्रो देश हो, यसको सम्पत्ति र संरचना हाम्रो गौरव हो। हामी पुनर्निर्माणका हरेक प्रयासमा पूर्ण समर्पणसहित अघि बढ्न तयार छौं। यही हाम्रो दायित्व र प्रतिबद्धता हो,’ उनले भने।

निकट भविष्यमा सर्वसाधारणका लागि सेयर निष्काशन गर्ने तयारीमा रहेको लक्ष्मी टेक्नोप्लास्ट लिमिटेडले यस सहयोगमार्फत आफ्नो सामाजिक उत्तरदायित्वलाई अझ सशक्त बनाउन जनाएको छ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका निर्देशक दिपक लामिछाने कार्यकारी निर्देशकमा बढुवा भएका छन्। राष्ट्र बैंकको मानव संशाधन विभागले लामिछानेलाई आन्तरिक लेखापरीक्षण विभागको कार्यकारी निर्देशकको जिम्मेवारी दिने निर्णय गरेको हो।

लामिछाने राष्ट्र बैंक प्रवेश गरेको डेढ दशकमै कार्यकारी निर्देशकको पदमा बढुवा भएका हुन्। यसअघि सो विभागको जिम्मेवारी कार्यकारी निर्देशक नरेश शाक्यले सम्हाल्दै आएका थिए।

सरकारले सहुलियतपूर्ण कर्जाको ब्याज अनुदानका लागि करिब १० अर्ब निकासा गरेको छ । सहुलियतपूर्ण कर्जाका लागि ब्याज अनुदानसम्बन्धी एकीकृत कार्यविधि, २०८२ बमोजिम चालु आर्थिक वर्षका लागि आज रु नौ अर्ब ८० करोड निकासा गरेको अर्थमन्त्रालयले जनाएको छ ।

‘चालु आर्थिक वर्षको स्वीकृत वार्षिक कार्यक्रममा सहुलियतपूर्ण कर्जा ब्याज अनुदान प्रयोजनका लागि दोस्रो त्रैमासिक अवधिमा विनियोजन रकमलाई कार्यक्रम संशोधनमार्फत प्रथम त्रैमासिक कायम गरी विगत सात वटा त्रैमासिकमा उपलब्ध गराइएको कर्जाको ब्याज अनुदान नेपाल राष्ट्र बैंकलाई शोधभर्ना उपलब्ध गराउन मन्त्रीस्तरीय निर्णय भएको छ’, अर्थमन्त्रालयका सहसचिव एवम् प्रवक्ता टङ्कप्रसाद पाण्डेद्वारा जारी विज्ञप्तिमा भनिएको छ ।

नेपाल राष्ट्र बैङ्कले लामो समयदेखि बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाबाट प्रवाहित सहुलियतपूर्ण कर्जाको ब्याज अनुदान सरकारबाट पाउन सकेको थिएन । यो रकम निकासा भएसँगै कर्जा विस्तारका लागि थप सहज हुने अनुमान गरिएको छ ।

सहुलियतपूर्ण कर्जाका लागि ब्याज अनुदानसम्बन्धी एकीकृत कार्यविधिअनुसार कृषि तथा पशुपन्छी कर्जा रु पाँच करोडसम्म, महिला उद्यमशील कर्जा तथा स्टार्टअप उद्यम कर्जा रु २५ लाखसम्म उपलब्ध गराउन सक्ने व्यवस्था छ ।

त्यसैगरी वैदेशिक रोजगारबाट फर्केका युवा तथा शिक्षित युवा परियोजनाका लागि रु २० लाख बराबर सहुलियतपूर्ण कर्जा उपलब्ध गराइँदै आएको छ । प्राकृतिक विपद् पीडितको निजी आवास निर्माण कर्जाका रुपमा रु पाँच लाख बराबर कर्जा उपलब्ध गराउन सकिने व्यवस्था छ । बैङ्क तथा वित्तीय संस्थाहरुले उपलब्ध गराउने यस्तो सहुलियतपूर्ण कर्जाको ब्याज भुक्तानीका लागि सरकारले अनुदान उपलब्ध गराउँदै आएको छ ।

अर्थमन्त्री रामेश्वर खनालले सेयर लगानीकर्ताको मनोबल उकास्नका लागि चाल्नुपर्ने कदमबारे सुझाव दिन कार्यदल गठन गरेका छन्। मन्त्री खनालले नेपाल धितोपत्र बोर्डका कामु कार्यकारी निर्देशक रुपेश केसीको संयोजकत्वमा शुक्रबार चार सदस्यीय कार्यदल गठन गरेका हुन्।

कार्यदलमा नेपाल राष्ट्र बैंकका निर्देशक शरण अधिकारी र नेपाल स्टक एक्सचेन्जका कामु कार्यकारी निर्देशक निरन्जन फुँयाल सदस्य छन्। अर्थ मन्त्रालयका उपसचिव शरद निरौला कार्यदलको सदस्यसचिव तोकिएका छन्।

कार्यदललाई पुँजी बजारमा देखिएका विसङ्गति र समस्या अध्ययन गरी लगानीकर्ताको मनोबल उकास्न चाल्नुपर्ने प्रणालीगत र प्रक्रियागत सुधारबारे कार्ययोजना पेस गर्न पाँच दिन दिइएको छ। जेनजीको आन्दोलका कारण भदौ २३ पछि बिहीबार खुलेको सेयर बजारमा १६० अंकको पहिरो गएको थियो। तीन वटा नेगेटिभ सर्किट लागेपछि बजार एक घण्टामै बन्द गर्नुपरेको थियो।

बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले निक्षेपको ब्याजदर घटाउन थालेपछि बीमा कम्पनी लगायत ठूला संस्थागत निक्षेपकर्ताले लगानी रणनीति फेर्न थालेका छन्। निरन्तर घट्दो ब्याजदरले आम्दानी खुम्चिने भएपछि ठूला संस्थागत निक्षेपकर्ताले मुद्दतीमा लगानी घटाएर अन्यत्र बढाएका छन्। चालु आर्थिक वर्ष पहिलो महिना साउनमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुमा संस्थागत निक्षेप २१ अर्ब ५० करोड ३९ लाख रुपैयाँले खुम्चिएको छ। गत वर्ष साउनमा बीमा कम्पनीसहित ठूला संस्थागत निक्षेपकर्ताको मुद्दती निक्षेपमा लगानी ३ अर्ब ७ करोडले खुम्चिएको थियो।

गत असार मसान्तमा बीमा कम्पनीसहित ठूला संस्थागत निक्षेपकर्ताले बैंक तथा वित्तीय संस्थाको मुद्दतीमा कूल १३ खर्ब ३६ अर्ब रुपैयाँ लगानी गरेकोमा अहिले १३ खर्ब १४ अर्बमा झरेको छ। सामाजिक सुरक्षा कोषका प्रवक्त्ता कृष्ण अधिकारीले ब्याजदर धेरै तल आउकाले मुद्दतीको रकम अन्य क्षेत्रमा लगानी गर्न थालेको बताए।

‘बैंकहरुले ब्याजदर निरन्तर घटाउँदै आएका छन्। संस्थागत मुद्दतीमा ब्याजदर बचतको बराबर मात्र छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले ब्याजदरभन्दा बढी प्रतिफल पाउने क्षेत्रतर्फ लगानी बढाउन थालेका छौं।’ उनका अनुसार कोषले मुौतीबाट पैसा झिकेर डिबेञ्चर, सरकारी ऋणपत्र र म्युअल फण्डमा लगानी बढाइरहेको छ।

मुद्दती निक्षेपमा कर्मचारी सञ्चय कोषले पनि लगानी घटाएको छ। पछिल्लो एक महिनामा मुद्दतीमा कोषको लगानी ४ अर्ब ७२ करोड रुपैयाँले खुम्चिएको छ। कोषका प्रवक्त्ता दामोदर सुवेदीले मुद्दतीको रकम झिकेर ट्रेजरी बिल्स र सरकारी ऋणपत्रमा लगानी बढाउन थालेको बताए।

‘बैंकहरुको ब्याजदर धेरै नै तल आयो। उनीहरुले संस्थागत मुद्दतीको ब्याजदर २.७५ प्रतिशतमा झारेका छन्। यति कम ब्याजदरमा लगानी गरेर के गर्नु?,’ सुवेदीले भने, ‘मुद्दतीमा राखेर फाइदा हुने नदेखिएपछि हामी अन्य क्षेत्रतिर लागेका हौं। हामीले ट्रेजरी बिल्स र विकास ऋणपत्रमा लगानी बढाइरहेका छौं। त्यतातिर मुद्दती निक्षेपको तुलनामा रिटर्न केही बढी छ।

मुद्दती निक्षेपमा नागरिक लगानी कोषको लगानी पनि एक महिनामा ३ अर्ब ६० करोड रुपैयाँ खुम्चिएको छ। असार मसान्तमा मुद्दती निक्षेपमा कोषको कूल लगानी १ खर्ब ३३ अर्ब रहेकामा अहिले १ खर्ब २९ अर्बमा झरेको छ।

मुद्दतीमा अन्य संस्थागत निक्षेपकर्ताको लगानी २१ अर्ब २८ करोडले घटेको छ। तर, बीमा कम्पनीले भने बढाएका छन्। बीमा कम्पनीले पछिल्लो एक महिनामा मुद्दतीमा ८ अर्ब ११ करोड रुपैयाँ लगानी बढाएका छन्। नेपाल बीमक संघका अध्यक्ष तथा सगरमाथा लुम्बिनी इन्स्योरेन्सका सीइओ चंकी क्षत्रीले ब्याजदर तल आए पनि धेरै विकल्प नरहेकाले मुद्दतीमा लगानी बढाएको बताउँछन्।

‘संस्थागत मुद्दतीको ब्याजदर ३ प्रतिशतभन्दा तल झरेका कारण केही कम्पनीले अन्य क्षेत्रमा लगानी बढाउन थालेका छन्। सबैले एउटै क्षेत्रमा लगानी गर्ने कुरा पनि भएन। हामीसँग लगानीको धेरै विकल्प छैन,’ उनले भने, ‘त्यसैले ब्याजदर घटेर प्रतिफल खुम्चिने अवस्था भए पनि हामीले मुद्दतीमा नै लगानी बढाएका छौं।’

भदौ २३ र २४ गतेको आन्दोलनका क्रममा महालक्ष्मी विकास बैंकको लेकसाइड पोखरा शाखा रहेको भवन पूर्ण रुपमा क्षतिग्रस्त भएको छ।

उक्त शाखा कार्यालयबाट प्रवाह हुने बैकिङ सेवाहरू नजिकको शाखा कार्यालयहरूमार्फत लिन सकिने बैंकले जनाएको छ।

बैंकका अनुसार लेकसाइड पोखरा शाखा बाहेक अन्य सबै १०२ शाखा कार्यालयहरू पूर्ण रुपमा सेवा संचालनमा आइसकेको छ। बैंकले सम्पूर्ण डिजिटल सेवाहरू सुरक्षित रुपमा संचालन भइरहेको पनि जानकारी दिएको छ।

बैंकले आन्दोलनमा मृत्यु हुनेहरूको चिर शान्तिको कामना गर्दै शोकसन्तप्त परिवारजन प्रति धैर्यधारण गर्न सक्ने शक्तिका लागि कामना गरेको छ। साथै, उपचारार्थ रहेका घाइतेको शीघ्र स्वास्थ्य लाभको पनि कामना गरेको छ।

सरकारी, सार्वजानिक र निजी सम्पतीहरूमा भएको क्षतिप्रति पनि बैंक दुःख प्रकट गरेको छ।

—