पछिल्लो समय वाणिज्य बैंकहरुको कर्जा प्रवाह र निक्षेप संकलन लयमा फर्किदै गएका छन् भन्दा अब फरक पर्दैन । चालु वर्षको यो ८ महिनामा कर्जा र निक्षेप दुवै बढेर गएको राष्ट्र बैंककै तथ्याङ्कबाट देखिन्छ । फागुन मसान्त सम्ममा सबै भन्दा बढि कर्जा प्रवाह र निक्षेप संकलन सबैभन्दा बढी पूँजी भएको ग्लोबल आईएमई बैंकले प्रवाह गरेको भेटिएको छ । दोस्रोमा भेन्ट्रान बैंकर ज्ञानेन्द्र प्रसाद ढुंगाना सिइओ रहेको नबिल बैंकको छ ।

बैंकहरुको कर्जा प्रवाह सुस्ताइ रहेको बेला पछिल्लो तथ्यांकले भने लयमा फर्किंन लागेको देखाएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ८ महिनामा निक्षेप र कर्जा दुबै बढेको देखिएको छ ।

तेस्रोमा अनुभवी एवं दक्ष बैंकर ज्योति प्रकाश पाण्डे सिइओ रहेको नेपाल इन्भेष्टमेण्ट मेगा बैंक लिमिटेडले कर्जा प्रवाह र निक्षेप संकलन गरेको देखिन्छ । चौथोमा पहिलो पटक सुदेश खालिङ (नेपाली सिइओ) पाएको एभरेष्ट बैंक लिमिटेडले कर्जा प्रवाह गरेको देखिन्छ । भन्दा अब फरक पर्दैन । बैंकहरुको कर्जा प्रवाह सुस्ताइ रहेको बेला पछिल्लो तथ्यांकले भने लयमा फर्किंन लागेको देखाएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ८ महिनामा निक्षेप र कर्जा दुबै बढेको देखिएको छ । नेपाल बैंकर्स संघले सार्वजनिक गरेको तथ्यांक अनुसार वाणिज्य बैंकहरुको निक्षेप संकलन ५.६२ प्रतिशतले बढ्दा कर्जा प्रवाह ६.१२ प्रतिशतले बढेको देखिएको हो । गत आर्थिक वर्ष २०८०÷०८१ को असार मसान्तसम्म हाल सञ्चालनमा रहेका वाणिज्य बैंकहरुले कुल ५७ खर्ब १५ अर्ब ८६ करोड रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरेका थिए । उक्त निक्षेप चालु आवको माघ मसान्तसम्म बढेर ६० खर्ब ३७ अर्ब ४ करोड रुपैयाँ पुगेको हो ।

निक्षेप संकलनमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक आक्रमक देखिएको छ । बैंकले निक्षेप ९.७३ प्रतिशतले बढेर ४ खर्ब ५२ अर्ब रुपैयाँ पुर्याएको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको फागुन समान्तसम्मको अवधिमा ग्लोबल आइएमई बैंकले आफ्नो निक्षेप संकलन सबैभन्दा बढी रहेको छ । कम्पनीको निक्षेप ५.०७ प्रतिशतले बढेर ५ खर्ब ३३ अर्ब रुपैयाँ पुर्याएको देखिन्छ । नबिल बैंकको निक्षेप संकलन ६.१७ प्रतिशतले बढेर ५ खर्ब ३अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । निक्षेप संकलनमा नेपाल इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंक आक्रमक देखिएको छ । बैंकले निक्षेप ९.७३ प्रतिशतले बढेर ४ खर्ब ५२ अर्ब रुपैयाँ पुर्याएको छ । यसै कृषि विकास बैंकले २ खर्ब ५३ अर्ब, सिटिजन्स बैंकले २ खर्ब, एभरेष्ट बैकले २ अर्ब ६७ करोड, हिमालयन बैंकले ३ खर्ब, कुमारी बैंकले ३ खर्ब ५६ अर्ब, लक्ष्मी सनराइज बैंकले ३ खर्ब ५० अर्ब, माछापुछ्रे बैंकले १ खर्ब ६८ अर्ब, नेपाल बैंकले ३ खर्ब ९ करोड रुपैयाँ निक्षेप संकलन गरेको हो । यस्तै चालु आर्थिक वर्षको ८ अवधिमा वाणिज्य बैंकहरुको कर्जा लगानी ६.१२ ले बढेर ४८ खर्ब ५० अर्ब ५९ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

एभरेष्ट बैंकको कर्जा लगानीमा पनि उल्लेखनीय वृद्धी देखिएको छ।

गत असाससम्ममा बैंकहरुले ४५ खर्ब ७० करोड कर्जा प्रवाह गरेका थिए । ग्लोबल आइएमई बैंकले कर्जा प्रवाहमा अग्रस्थान हासिल गरेको छ। समिक्षा अवधिमा बैंकको कर्जा लगानी ३९ अर्ब ६ करोड रुपैयाँले वृद्धि भई ४ खर्ब २९ अर्ब ८३ करोड रुपैयाँ पुगेको छ, जुन अघिल्लो असार महिनाको तुलनामा १० प्रतिशतले बढी हो । एभरेष्ट बैंकको कर्जा लगानीमा पनि उल्लेखनीय वृद्धी देखिएको छ। यस अवधिमा बैंकले २० प्रतिशतले कर्जा प्रवाह विस्तार गर्दै ३७ अर्ब ५८ करोड रुपैयाँ थप गरेको छ, जसले गर्दा बैंकको कुल कर्जा लगानी २ खर्ब २४ अर्ब ८ करोड रुपैयाँ पुगेको छ ।

नेपाल बैंकको कर्जा प्रवाह १७ अर्ब ६७ करोडले वृद्धि भएको छ भने, माछापुच्छ्रे बैंकले १४ अर्ब ५ करोड, सानिमा बैंकले १३ अर्ब ९० करोड, सिटिजन बैंकले १२ अर्ब ३० करोड, सिद्धार्थ बैंकले १२ अर्ब ९ करोड, कुमारी बैंकले ७ अर्ब ६८ करोड, नेपाल एसबिआई बैंकले ६ अर्ब ८३ करोड तथा हिमालयन बैंकले ४ अर्ब ९ करोड रुपैयाँले कर्जा विस्तार गरेका छन् ।

त्यसैगरी, अन्य बैंकहरूका कर्जा विस्तार विवरण पनि रोचक छन्। एनएमबि बैंकले २९ अर्ब १३ करोड, राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकले २७ अर्ब ४२ करोड, लक्ष्मी सनराइज बैंकले २६ अर्ब ९ करोड, नबिल बैंकले २६ अर्ब ४ करोड, इन्भेष्टमेन्ट मेगा बैंकले २२ अर्ब ८३ करोड, प्राइम बैंकले २१ अर्ब ७९ करोड रुपैयाँ कर्जा प्रवाह वृद्धि गरेका छन् । नेपाल बैंकको कर्जा प्रवाह १७ अर्ब ६७ करोडले वृद्धि भएको छ भने, माछापुच्छ्रे बैंकले १४ अर्ब ५ करोड, सानिमा बैंकले १३ अर्ब ९० करोड, सिटिजन बैंकले १२ अर्ब ३० करोड, सिद्धार्थ बैंकले १२ अर्ब ९ करोड, कुमारी बैंकले ७ अर्ब ६८ करोड, नेपाल एसबिआई बैंकले ६ अर्ब ८३ करोड तथा हिमालयन बैंकले ४ अर्ब ९ करोड रुपैयाँले कर्जा विस्तार गरेका छन् । केही बैंकहरूको कर्जा प्रवाहमा भने गिरावट देखिएको छ। समिक्षा अवधिमा एनआइसी एशिया बैंकको कर्जा लगानी ३५ अर्ब ४३ करोड, स्ट्याण्डर्ड चार्टर्ड बैंकको ३ अर्ब ८३ करोड तथा प्रभू बैंकको १ अर्ब ३५ करोड रुपैयाँले घटेको छ । सचेत भया ।

नेपालमा संचालित फाइनान्स कम्पनीहरुको व्यापारमा डरलाग्दो गिरावट आएको छ । भन्दा फरक पर्दैन । सातवटा फाइनान्स कम्पनी घाटामा छन् भने खराब कर्जा बढेर १२ प्रतिशत माथी पुगेको भेटिएको छ । भन्दा फरक पर्दैन ।
चालु आर्थिक वर्षको दोस्रो त्रैमाससम्म अधिकांश फाइनान्स कम्पनीहरुको वित्तीय अवस्था नाजुक मात्रै छैन डरलाग्दो पनि छ भन्दा फरक पर्दैन । कम्पनीहरुले प्रकाशित गरेको दोस्रो त्रैमासिक वित्तीय विवरणअनुसार फाइनान्सहरुले समग्रमा ७४ करोड २३ लाख रुपैयाँ घाटा ब्यहोरेको भेटिएको छ गभर्नर साब हेक्का होस् । गत आवको सोही अवधिसम्म फाइनान्स कम्पनीहरुले समग्रमा ७ करोड ८६ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएका थिए । चालु आवको दोस्रो त्रैमाससम्म ७ वटा फाइनान्स घाटामा देखिएका छन् भने ८ वटा फाइनान्स भने नाफामा उक्लिएका छन् । गत आवको सोही अवधिसम्म जम्मा ५ वटा फाइनान्स कम्पनी मात्रै घाटामा थिए ।

नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा अनुपात बढीमा ५ प्रतिशत मात्रै भए सो कम्पनीको वित्तीय अवस्था राम्रो भएको मानिन्छ । यदि बैंक तथा वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा ५ प्रतिशत वा सो भन्दा बढी भएमा उक्त संस्थाको वित्तीय स्वास्थ्य बिग्रिँदै गएको देखिन्छ ।

८ वटा फाइनान्न कम्पनी नाफामा उक्लिएपनि बाँँकी ७ कम्पनीले अत्यधिक घाटा ब्यहोरेका कारण फाइनान्सहरुको नाफा प्रभावित देखिएको देखिन्छ । फाइनान्स कम्पनीहरुमा खराब कर्जा चुलिँदै गइरहेको छ । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा अनुपात बढीमा ५ प्रतिशत मात्रै भए सो कम्पनीको वित्तीय अवस्था राम्रो भएको मानिन्छ । यदि बैंक तथा वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा ५ प्रतिशत वा सो भन्दा बढी भएमा उक्त संस्थाको वित्तीय स्वास्थ्य बिग्रिँदै गएको देखिन्छ । दोस्रो त्रैमाससम्म आइपुग्दा ११ फाइनान्स कम्पनीको निष्क्रिय कर्जा १२ प्रतिशत वा सो भन्दा बढी छ । खराब कर्जा चुलिँदै गएपछि कम्पनीहरुले ब्याज आम्दानी गर्न नसक्दा नाफा प्रभावित बन्न पुगेको देखिन्छ भन्दा फरक पर्दैन ।

चालु आवको दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा धेरै नाफा मन्जुश्री फाइनान्सले कमाएको छ । कम्पनीले सो अवधिसम्म ११ करोड ७० लाख रुपैयाँ नाफा आर्जन गरेको छ । यो नाफा गत आवको सोही अवधिसम्मको तुलनामा ११.०१ प्रतिशत बढी हो । त्यस्तै, दोस्रोमा आइसीएफसी फाइनान्स रहेको छ । कम्पनीले पनि १० करोड ९१ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएको छ । यो नाफा गत आवको तुलनामा १०५ प्रतिशत बढी हो । गत आवको सोही अवधिसम्म कम्पनीले ५ करोड ३२ लाख रुपैयाँ मात्रै नाफा कमाएको थियो ।

फाइनान्सले ६५ करोड ३ लाख रुपैयाँ घाटा ब्यहोरेको छ । त्यस्तै, जानकीले २४ करोड ८२ लाख, रिलायन्सले ११ करोड ९७ लाख, समृद्धिले ६ करोड २८ लाख, गुहेश्वरी मर्चेन्ट बैंकिङले २ करोड १८ लाख, बेष्ट फाइनान्सले १ करोड ७२ लाख र गोर्खाज फाइनान्सले २५ लाख रुपैयाँ घाटा ब्यहोेरेका छन् भन्दा फरक पर्दैन ।

यसका साथै प्राग्रेसिभ फाइनान्सले ८ करोड ५३ लाख रुपैयाँ, नेपाल फाइनान्सले २ करोड ५ लाख, मल्टीपर्पस फाइनान्सले २ करोड ३ लाख, श्री इन्भेष्टमेन्ट फाइनान्सले १ करोड ४१ लाख रुपैयाँ, गुडविल फाइनान्सले १ करोड ४ लाख रुपैयाँ, र सेन्ट्रल फाइनान्सले ३४ लाख रुपैयाँ नाफा कमाएको छ । सो अवधिसम्म ७ वटा फाइनान्सले भने घाटा ब्यहोरेका छन् । सबैभन्दा बढी घाटा ब्यहोर्नेमा पोखरा फाइनान्स रहेको छ । फाइनान्सले ६५ करोड ३ लाख रुपैयाँ घाटा ब्यहोरेको छ । त्यस्तै, जानकीले २४ करोड ८२ लाख, रिलायन्सले ११ करोड ९७ लाख, समृद्धिले ६ करोड २८ लाख, गुहेश्वरी मर्चेन्ट बैंकिङले २ करोड १८ लाख, बेष्ट फाइनान्सले १ करोड ७२ लाख र गोर्खाज फाइनान्सले २५ लाख रुपैयाँ घाटा ब्यहोेरेका छन् भन्दा फरक पर्दैन । करपछिको नाफालाई कुल सेयर संख्याले भाग गर्दा आउने प्रतिफललाई नै प्रतिसेयर आम्दानी भनिन्छ । यो सूचकले कम्पनीको मुनाफा आर्जनको क्षमता देखाउने हुँदा कम्पनीको आधारभुत पक्षको विश्लेषणको प्रमुख सूचकको रुपमा लिइन्छ ।

चालु आवको दोस्रो त्रैमाससम्म सबैभन्दा धेरे इपीएस प्रोग्रेसिभ फाइनान्सको छ । कम्पनीको इपीएस २०.१३ रुपैयाँ रहेको छ । त्यस्तै, दोस्रो बढी इपीएस आइसीएफसी फाइनान्सको १८.४४ रुपैयाँ छ । यता मन्जुश्री फाइनानसको इपीएस १७.३३ रुपैयाँ, मल्टीपर्पसको ६.५७ रुपैयाँ, नेपाल फाइनान्सको ५.६२ रुपैयाँ, श्री इन्भेष्टमेन्ट फाइनान्सको २.८३ रुपैयाँ, गुडविलको २।२२ रुपैयाँ र सेन्ट्रल फाइनान्सको ०.७४ रुपैयाँ रहेको छ । सो अवधिसम्म पोखरा फाइनान्सको इपीएस ११७.८६ रुपैयाँ ऋणात्मक अवस्थामा रहेको छ भने जानकी फाइनान्सको पनि ७१.९१ रुपैयाँ ऋणात्मक अवस्थामा छ । चालु आवको दोस्रो त्रैमाससम्म ११ वटा फाइनान्स कम्पनीको खराब कर्जा ९एनपीएल०सीमाबाहिर छ । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाको खराब कर्जा अनुपात बढीमा ५ प्रतिशत हुनुपर्नेछ ।

गुहेश्वरी मर्चेन्ट बैंकिङ एण्ड फाइनान्सको ९८.१८ प्रतिशत, प्रोग्रेसिभ फाइनान्सको ७.५७ प्रतिशत, गुडविलको ६.७७ प्रतिशत र मल्टीपर्पस फाइनान्सको ५.४५ प्रतिशत रहेको छ भने अन्य कम्पनीको एनपीएल ५ प्रतिशत भन्दा तल रहेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले आर्जित मुनाफाबाट केही प्रतिशत रकम लाभांश बाँड्नका लागि छुट्याएका हुन्छन् वा छुट्याउनुपर्ने प्रावधान छ । सेयरधनीहरुलाई आर्थिक वर्ष सकिएपछि छुट्याएको मुनाफाबाट कम्पनीले लाभांश बाँड्नुपर्छ ।

सबैभन्दा बढी एनपीएल जानकी फाइनान्सको छ । कम्पनीको खराब कर्जा अनुपात ४०.८८ प्रतिशत छ । त्यस्तै, पोखरा फाइनान्सको ३३.४४ प्रतिशत, समृद्धि फाइनान्सको १९.३४ प्रतिशत, गोर्खाज फाइनान्सको १४.४२ प्रतिशत, रिलायन्स फाइनान्सको १४.३१ प्रतिशत, सेन्ट्रल फाइनान्सको ११.९४ प्रतिशत र नेपाल फाइनान्सको १०.४६ प्रतिशत छ ।
त्यस्तै, गुहेश्वरी मर्चेन्ट बैंकिङ एण्ड फाइनान्सको ९८.१८ प्रतिशत, प्रोग्रेसिभ फाइनान्सको ७.५७ प्रतिशत, गुडविलको ६.७७ प्रतिशत र मल्टीपर्पस फाइनान्सको ५.४५ प्रतिशत रहेको छ भने अन्य कम्पनीको एनपीएल ५ प्रतिशत भन्दा तल रहेको छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले आर्जित मुनाफाबाट केही प्रतिशत रकम लाभांश बाँड्नका लागि छुट्याएका हुन्छन् वा छुट्याउनुपर्ने प्रावधान छ । सेयरधनीहरुलाई आर्थिक वर्ष सकिएपछि छुट्याएको मुनाफाबाट कम्पनीले लाभांश बाँड्नुपर्छ । बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरुले त्रैमासिक रिर्पोटमा वितरणयोग्य मुनाफा छुट्याएर कतिसम्म लाभांश दिन सक्छन् भन्ने विवरणमा देखाएका हुन्छन् तर दोस्रो त्रैमाससम्म अधिकांश फाइनान्स कम्पनी लाभांश दिनै नसक्ने अवस्थामा देखिएका छन् । सो अवधिसम्म १० वटा फाइनान्स कम्पनीको वितरणयोग्य मुनाफा ऋणात्मक अवस्थामा रहेको छ भने तीनवटाको धनात्मक रहेको छ । जानकी र मल्टीपर्पस फाइनान्सले भने वितरणयोग्य मुनाफा वित्तीय विवरणमा उल्लेख गरेका छैनन् ।

सबैभन्दा बढी ऋणात्मक हुने कम्पनीमा पोखरा फाइनान्स रहेको छ । कम्पनीको वितरणयोग्य मुनाफा सो अवधिसम्म १ अर्ब ५५ करोड २० लाख रुपैयाँ ऋणात्मक अवस्थामा छ । साथै तीनवटा फाइनान्सको यस्तो अवस्था भने धनात्मक नै देखिएको छ । मन्जुश्री फाइनान्सको वितरणयोग्य मुनाफा १५ करोड ९ लाख रुपैयाँ, आइसीएफसी फाइनान्सको ४ करोड ४९ लाख र श्री इन्भेष्टेमेन्ट फाइनान्सको ९९ लाख रुपैयाँ रहेको देखिन्छ । भन्दा फरक पर्दैन । फाइनान्स कम्पनीहरुको व्यवसायमा देखिएको गिरावट र खराब कर्जा अनुपात हेर्दा यि कम्पनी माथी राष्ट्र बैंक मौन बस्नुको भित्री कारण के हो ? यो चाहि खोजीको विषय बनेको छ । सचेत भया ।