सुन्दा पनि अचम्म लाग्ने हेर्दा घिन लाग्ने काम साविवको मेगा बैंक नेपाल लिमिटेडबाट भएको खुलासा भएको छ । मेगा बैंक नेपाल लिमिटेडकी तत्कालीन का.मु. सीइओ रविना देशराज श्रेष्ठले अत्यन्तै कमशल धितोमा १७ करोड कर्जा देउराली सहकारीका सञ्चालक रबिन्द्र चौलागाईलाई दिएको भेटिएको छ । मेगा बैंकमा रबिना देशराज श्रेष्ठ का.मु. सीइओ भएको बेला उक्त कर्जा फाइल स्वीकृत भएको देखिन्छ । हाल मेगा बैंक नेपाल लिमिटेड नेपाल इन्भेष्टमेण्ट बैंकसंग मर्जर भएको छ । रबिन्द्र चौलागाईको कर्जा बढेर साँवा ब्याज सहित २० करोड भन्दा बढि पुगेको छ । अब उक्त जग्गाको विक्रीबाट पनि बैंकले कर्जा उठाउन सक्ने अवस्था देखिदैन । गर्भनर साब हेक्का होस् । कर्जा नउठ्ने भएपछि धितो कमशल भएकै कारण नेपाल इन्भेष्टमेण्ट मेगा बैंकले उक्त कर्जा छानवीन गर्न नेपाल प्रहरीको (सीआईबीमा) पठाउने तयारी गरेको राष्ट्र बैंक स्रोतको दाबी छ । यदी यो कमशल धितोबाट गएको १८ करोड कर्जा काण्डको फाइल सीआईबीमा गयो भने तत्कालीन मेगा बैंक नेपाल लिमिटेडकी का.मु. सीइओ रविना देशराज श्रेष्ठ र कर्जा प्रमुख (डिजीएम) अमित श्रेष्ठ जेल जाने पक्का पक्की देखिन्छ । हेक्का होस् ।

रविन्द्रले जग्गामा बैंकमा ऋण नभएको र तत्काल पास गरेर दिने बताएपछि प्रतिआना ८५ लाखका दरले १७ करोड ८५ लाख रुपैयाँमा जग्गा लिने गरी बैनाका लागि शंखमुलको एक रेष्टुराँमा भेट्ने सहमती भयो । बैना गर्नुअघि उनले जग्गामा केही समस्या छ कि भनेर बुझ्न आफ्ना कर्मचारीलाई मालपोत कार्यालय, ललितपुर पठाए । बल्ल थाहा भयो, यो जग्गा धितो राखेर चौलागाईंले साविकको मेगा बैंक नेपाल लिमिटेडबाट १८ करोड ५० लाख ऋण लिएका रहेछन् ।

काठमाडौंमा सिमेन्ट रडलगायतका निर्माण सामग्रीको कारोबार गरिरहेका एक व्यवसायी सटरसँगै गोदाम पनि राख्न मिल्ने जग्गा खोजिरहेका थिए । सातदोबाटो एन्फा कम्प्लेक्स नजिकै २१ आना जग्गा भेटे, जुन देउराली बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाका सञ्चालक रविन्द्र चौलागाईंको नाममा थियो । रविन्द्रले जग्गामा बैंकमा ऋण नभएको र तत्काल पास गरेर दिने बताएपछि प्रतिआना ८५ लाखका दरले १७ करोड ८५ लाख रुपैयाँमा जग्गा लिने गरी बैनाका लागि शंखमुलको एक रेष्टुराँमा भेट्ने सहमती भयो । बैना गर्नुअघि उनले जग्गामा केही समस्या छ कि भनेर बुझ्न आफ्ना कर्मचारीलाई मालपोत कार्यालय, ललितपुर पठाए । बल्ल थाहा भयो, यो जग्गा धितो राखेर चौलागाईंले साविकको मेगा बैंक नेपाल लिमिटेडबाट १८ करोड ५० लाख ऋण लिएका रहेछन् । जग्गा बैंकले रोक्का राखेको रहेछ । ‘त्यो जग्गामा फस्नबाट त बचेँ, तर चलनचल्तीको भाउमा १७ करोड ८५ लाख मूल्यांकन भएको जग्गामा मेगा बैंकले कसरी साढे १८ करोड ऋण दियो भनेर आश्चर्य लागेको छ । ति ग्राहकले पंक्तिकारसंग बताए । किनभने जग्गाको कुल धितो मूल्यांकनको ४० प्रतिशतमात्रै कर्जा बैंकले दिने गर्छ । नि होइन र ? देउराली सहकारीका सञ्चालक चौलागाईंले बचतकर्ताको बचत दुरुपयोग मात्र गरेका छैनन्, कमशल धितोमा करिब चार अर्ब ऋण लिएर पाँचवटा बैंकलाई जोखिममा पारेको देखिन्छ । उनले विभिन्न १० वटा कम्पनीमा बैंकहरूबाट कुल ४ अर्ब रुपैयाँ ऋण लिएको देखिएको भेटिएको छ ।

पूजा मार्केटिङमा एनआईसी एसिया बैंकको ७ करोड रुयैयाँ ऋण रहेको राष्ट्र बैंक उच्च स्रोतले पंक्तिकारसंग बतायो । रविन्द्र चौलागाईलाई ऋण प्रवाह गरेका बैंकहरूबीचको अनौपचारिक छलफलमा ४ अर्ब रुपैयाँमाथि बैंकको लगानी जोखिममा परेको एक बैंकका सीइओले पंक्तिकारसंग बताए । सहकारीमा सर्वसाधारणले बचत गरेको ३ अर्ब, बैंकबाट ऋण दिएको ४ अर्ब तिर्न नसक्ने भएपछि चौलागाईं फरार छन् ।

हाल प्रभु बैंकमा गाभिएको तत्कालीन सेञ्चुरी कमर्सियल बैंकबाट मात्रै उनले २ अर्ब ५ करोड रुपैयाँ ऋण लिएका छन् । यति ठूलो प्रवाह भएको ऋणमा आधा मूल्यको सम्पत्ति पनि धितो छैन । भन्दा फरक पर्दैन । गर्भनर साब यो कस्तो बैकिङ्ग हो । कहाँ छ राष्ट्र बैंक ? सिटिजन्स बैंकको २५ करोड, मेगा बैंक नेपालको १८ करोड ५० लाख रुपैयाँ ऋण सातदोबाटोको जग्गा धितोमा मात्रै छ । उनको पूजा मार्केटिङमा एनआईसी एसिया बैंकको ७ करोड रुयैयाँ ऋण रहेको राष्ट्र बैंक उच्च स्रोतले पंक्तिकारसंग बतायो । रविन्द्र चौलागाईलाई ऋण प्रवाह गरेका बैंकहरूबीचको अनौपचारिक छलफलमा ४ अर्ब रुपैयाँमाथि बैंकको लगानी जोखिममा परेको एक बैंकका सीइओले पंक्तिकारसंग बताए । सहकारीमा सर्वसाधारणले बचत गरेको ३ अर्ब, बैंकबाट ऋण दिएको ४ अर्ब तिर्न नसक्ने भएपछि चौलागाईं फरार छन् । ‘अर्बौं रुपैयाँ अपचलन गरेर ऋण तिर्न नसक्ने अवस्था आएपछि अहिले भागेर हिँडेको देखिन्छ । तर प्रहरीले उनीलाई खोजी रहेको छ ।

ऋण २ अर्ब २५ करोड छ, धितोमा राखिएको घरजग्गा र सम्पत्तिको मूल्य आधा पनि छैन, त्यसमाथि अहिलेको अवस्थामा लिलामीमा ग्राहक पाउन असम्भव जस्तै छ, यस्तो अवस्थामा सम्पत्ति बिक्री मार्फत् ऋण असुली हुने सम्भावना देखिदैन । प्रभु बैंक उच्च स्रोतको दाबी छ । अन्य बैंकको ऋणको अवस्था पनि त्यस्तै छ । सञ्चालक रविन्द्र फरार भएपछि देउराली सहकारीका साथै उनको अरु कम्पनी पनि बन्द छन् । ललितपुरको सातदोबाटोस्थित सहकारी र अन्य कम्पनीको कार्यालय रहेको भवनबाट बोर्डहरू हटाइएको छ ।

साविकको सेञ्चुरी कमर्सियल बैंकले रविन्द्र चौलागाईं र उनका परिवारको लगानीका चारवटा कम्पनीलाई २ अर्ब २५ करोड रुपैयाँ ऋण दिएको थियो । त्यो ऋण पूजा मार्केटिङ प्रालि, पूजा ट्रेडिङ एन्ड मार्केटिङ कम्पनी प्रालि, श्री श्री ब्रदर्स मार्केटिङ प्रालि, अन्नपूर्ण डिस्टिलरी प्रालि र उनी स्वयम्का नाममा लिएको भेटिएको छ । सो कर्जा सेञ्चुरी बैंकका तत्कालीन सीइओ तुलसी गौतमकै पालामा गएको देखिन्छ । कर्जा चुक्ता नभएपछि धितो लिलामीका लागि प्रभु बैंकले तीनपटक सूचना जारी गरिसकेको छ, तर सम्पत्ति लिलाम बिक्री नहुने हो कि भन्ने डर बैंकको छ । ऋण २ अर्ब २५ करोड छ, धितोमा राखिएको घरजग्गा र सम्पत्तिको मूल्य आधा पनि छैन, त्यसमाथि अहिलेको अवस्थामा लिलामीमा ग्राहक पाउन असम्भव जस्तै छ, यस्तो अवस्थामा सम्पत्ति बिक्री मार्फत् ऋण असुली हुने सम्भावना देखिदैन । प्रभु बैंक उच्च स्रोतको दाबी छ । अन्य बैंकको ऋणको अवस्था पनि त्यस्तै छ । सञ्चालक रविन्द्र फरार भएपछि देउराली सहकारीका साथै उनको अरु कम्पनी पनि बन्द छन् । ललितपुरको सातदोबाटोस्थित सहकारी र अन्य कम्पनीको कार्यालय रहेको भवनबाट बोर्डहरू हटाइएको छ । देउराली सहकारीसँग सम्बद्ध एक अधिकारीका अनुसार व्यक्तिगत रुपमा रविन्द्रलाई ऋण दिएकाहरूले मुद्दा हालेपछि धेरैजसो सम्पत्ति दोस्रो÷तेस्रो रोक्कामा परेको देखिन्छ । सचेत भया ।