नेपालका वाणिज्य बैंकहरुको ब्याज १ दर्शक यताकै सस्तो भएको छ भन्दा अब फरक पर्दैन । यता बैंकहरुमा ११ खर्ब ७१ खर्ब भन्दा बढि पैसा बैकमा थुप्रिएको छ भन्दा फरक पर्दैन । कुनै समय अच्काली बढेको वाणिज्य बैंकहरुको ब्याजदर अहिले भने एकल विन्दुमा झरेको छ । हाल वाणिज्य बैंकहरूको ब्याजदर ९ वर्षयताकै सस्तो छ । कर्जा प्रवाहमा ह्रास आउँदा ब्याजदर झण्डै एक दशकअघिको अवस्थामा पुगेको हो । २०७३ सालमा वाणिज्य बैंकहरूको आधार दर (बेसरेट) न्यूनतम ६.१० प्रतिशत थियो । त्यसयताका ९ वर्षसम्म आधारदर सोभन्दा तल झरेन ।
माघ मसान्तमा बैंकहरूको आधार दर ६.६५ प्रतिशतमा आइपुगेको हो । यो ९ वर्षयताकै कम हो । २०७२ सालको भूकम्प र भारतले लगाएको नाकाबन्दीपछि अर्थतन्त्रमा सुस्तता छाउँदा बैंकहरूमा कर्जाको माग अप्रत्याशित रुपमा घटेको थियो । फागुन महिनामा वाणिज्य बैंकहरूको आधार दर ६.६५ प्रतिशत छ भने कर्जा निक्षेप अनुपात (सीडी रेसियो) ७९.५७ प्रतिशत छ । अहिले वाणिज्य बैंकहरूसँग ११ खर्ब ७१ अर्ब रुपैयाँबराबरको तरलता छ । ५९ खर्ब ९८ अर्ब निक्षेप उठाएका वाणिज्य बैंकहरूले ४८ खर्ब २७ अर्ब रुपैयाँ मात्रै ऋणमा लगानी गरेका छन् । बैंकहरूले निक्षेपको ९० प्रतिशतसम्मको रकम ऋणमा लगानी गर्न पाउने भए पनि अहिले ७९ प्रतिशत मात्रै लगानी गर्न सकेका छन् ।
महिनामा वाणिज्य बैंकहरूको आधार दर ६.६५ प्रतिशत छ भने कर्जा निक्षेप अनुपात (सीडी रेसियो) ७९.५७ प्रतिशत छ । अहिले वाणिज्य बैंकहरूसँग ११ खर्ब ७१ अर्ब रुपैयाँबराबरको तरलता छ । ५९ खर्ब ९८ अर्ब निक्षेप उठाएका वाणिज्य बैंकहरूले ४८ खर्ब २७ अर्ब रुपैयाँ मात्रै ऋणमा लगानी गरेका छन् ।
चालू आर्थिक वर्षबाट कर्जा विस्तार कमजोर बन्दा आधार दर एक दशक अगाडिकै हाराहारीमा फर्किएको हो । नेपाल राष्ट्र बैंकका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७३–७४ मा आधार दर ६.१० प्रतिशत पुग्दा कर्जाको ब्याजदर ८.८६ प्रतिशतमा ओर्लिएको थियो । आव २०७४–७५ मा वाणिज्य बैंकहरूको न्यूनतम आधार दर ९.६७ अंकमा उक्लिँदा कर्जाको ब्याजदर ११.१० प्रतिशत र निक्षेपको ब्याजदर ६.१० प्रतिशत पुगेको थियो । आव २०७५–७६ मा आधार दर न्यूनतम ९.४८ प्रतिशतमा रहँदा कर्जाको ब्याज १२.२० प्रतिशत र निक्षेपको ब्याज ६.३० प्रतिशतमा थियो भने आव २०७६–७७ मा आधार दर न्यूनतम ८.५० प्रतिशत हुँदा कर्जाको ब्याज १०.११ प्रतिशत र निक्षेपको ब्याज ६.१ प्रतिशत थियो ।
आव २०७४–७५ मा वाणिज्य बैंकहरूको न्यूनतम आधार दर ९.६७ अंकमा उक्लिँदा कर्जाको ब्याजदर ११.१० प्रतिशत र निक्षेपको ब्याजदर ६.१० प्रतिशत पुगेको थियो ।
आव २०७७–७८ मा भने आधार दर ६.६६ प्रतिशतमा ओर्लियो । सो वर्ष कर्जाको ब्याज ८.४३ प्रतिशत र निक्षेपको ४.६२ प्रतिशत पुग्यो भने आव २०७८–७९ मा आधार दर न्यूनतम ६.७१ प्रतिशत पुग्यो । तीन वर्ष लगातार ब्याजदर बढे पनि २०७७ सालमा भने ब्याजदर घटेको देखिन्छ । उक्त वर्ष आधार दर ६.६६ प्रतिशत पुगे पनि अहिले त्योभन्दा तल अर्थात् ६.६५ प्रतिशत पुगेको छ । २०७७ मा घटेको आधार दर आव २०७८–७९ को अन्त्यतिर तरलता व्यवस्थापन हुँदै जाँदा ९.५४ प्रतिशत पुगेको थियो । बैंकहरुको ब्याजदर घट्दा, बैंकको एफडी (फिक्स्ड डिपोजिट) र अन्य सावधानीपूर्ण लगानीहरूमा ब्याज कम हुन्छ । यसले लगानीकर्ताहरुलाई बढी जोखिमपूर्ण तर उच्च रिटर्न दिन सक्ने स्रोतहरू जस्तै शेयर बजारमा लगानी गर्न प्रेरित गर्दछ । कम ब्याजदरको कारण घर वा व्यावसायिक सम्पत्ति खरीद गर्न कर्जा सस्तो हुन्छ, जसले रियल इस्टेट क्षेत्रको बढोत्तरी गर्न सक्छ । यसले लगानीकर्तालाई सम्पत्ति खरिद गर्न र मूल्य वृद्धिमा लाभ कमाउन प्रोत्साहन दिन्छ । ब्याजदर घट्दा कर्जाको लागत कम हुन्छ । यसले नयाँ व्यवसाय शुरू गर्न चाहने र उद्यमिता गर्नेहरूलाई सस्तो वित्तीय स्रोतहरू प्रदान गर्दछ । यसले स्टार्टअपहरूको लागि लगानीका अवसरहरू खोल्छ ।
तीन वर्ष लगातार ब्याजदर बढे पनि २०७७ सालमा भने ब्याजदर घटेको देखिन्छ । उक्त वर्ष आधार दर ६.६६ प्रतिशत पुगे पनि अहिले त्योभन्दा तल अर्थात् ६.६५ प्रतिशत पुगेको छ । २०७७ मा घटेको आधार दर आव २०७८–७९ को अन्त्यतिर तरलता व्यवस्थापन हुँदै जाँदा ९.५४ प्रतिशत पुगेको थियो । बैंकहरुको ब्याजदर घट्दा, बैंकको एफडी (फिक्स्ड डिपोजिट) र अन्य सावधानीपूर्ण लगानीहरूमा ब्याज कम हुन्छ
जब ब्याजदर घट्छ, मानिसहरू सस्तो कर्जा प्राप्त गर्न सक्छन्, जसको कारण उपभोक्ता खर्च र व्यापारहरूको विकासमा वृद्धि हुन्छ । यसले उद्योगहरूको वृद्धिलाई उत्प्रेरित गर्न सक्छ । यदि ब्याजदर धेरै घट्छ भने, विभिन्न बैंक र वित्तीय संस्थाहरूको स्टक मूल्यमा पनि वृद्धि हुन सक्छ, किनकि यिनीहरूले सस्तो कर्जा र अधिक ग्राहकहरूको सेवाबाट लाभ उठाउन सक्छन् । यसरी, ब्याजदर घट्दा लगानीका धेरै नयाँ अवसरहरू खुल्छन्, तर प्रत्येक अवसरको साथमा जोखिम पनि जोडिएको हुन्छ, जसलाई ध्यानमा राखेर निर्णय गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ । सचेत भया ।
